Việt Nam với mật độ dân số 314 người/km² ở đô thị, nơi con hẻm 3 mét chứa cả một vũ trụ sinh hoạt từ quán cà phê đến tiệm sửa xe máy – lẽ ra phải là thiên đường của dòng xe siêu nhỏ. Nhưng thực tế không phải vậy: trước khi VF3 xuất hiện, phân khúc này gần như trống trơn, một miền đất hứa không hãng xe nào dám bước vào.
Có lẽ đâu đó trong tiềm thức, chúng ta vẫn tin rằng xe càng lớn, càng khẳng định địa vị. Rằng chiếc sedan cỡ D như Accord mới xứng tầm “xe gia đình”, xe nhỏ chỉ là “xe đồ chơi”. Rằng thành công phải đo bằng số mét vuông sắt thép ta chiếm dụng trên đường phố, chứ không phải bằng sự khôn ngoan trong di chuyển.
Lẽ nào tương lai của di chuyển trong đô thị ngộp thở như Hà Nội, Sài Gòn lại nằm ở những chiếc xe càng ngày được kéo dài trục cơ sở? Hãy cùng nhìn lại hành trình 70 năm của dòng xe siêu nhỏ: từ chiếc trứng Isetta lăn trên phố Milano đến VF3 màu cam chanh vượt dốc Sa Pa, để hiểu tại sao “nhỏ gọn” có thể là câu trả lời cho câu hỏi mà chúng ta chưa biết đặt ra.
Khúc dạo đầu: chiếc trứng lăn trên phố Milano
Năm 1953, trên những con phố Milano đổ nát sau chiến tranh, một chiếc xe kỳ lạ xuất hiện như thể xé truyện cổ tích bước ra. Isetta – chiếc xe hình quả trứng với cửa mở từ phía trước như mời gọi bạn bước vào một thế giới khác. Dài 2 mét 29 cm, rộng vỏn vẹn 1 mét 37 cm, nó không phải xe hơi theo nghĩa truyền thống. Nó là lời tuyên ngôn: trong thế giới hậu chiến thiếu thốn, lái xe này không cần bằng.
Iso Rivolta, nhà sản xuất tủ lạnh người Ý, hiểu rằng người dân cần di chuyển, nhưng không phải bằng những cỗ máy mạnh như khẩu pháo.
BMW chớp lấy thời cơ, mua bản quyền Isetta. Từ năm 1955 đến 1962, hãng xe Đức nâng cấp Isetta lên 13 mã lực, cải tiến thành 4 bánh, thêm cửa sổ trời, tinh chỉnh hệ thống treo, đồng thời biến chiếc trứng Ý thành hiện tượng toàn cầu: bán hơn 160,000 chiếc trước khi ngừng sản xuất.
Chương một: chiếc Mini siêu nhỏ của người Anh
Alec Issigonis, kỹ sư thiên tài người Anh gốc Hy Lạp, đã vẽ bản thảo đầu tiên của Mini trên khăn giấy trong nhà hàng. Dài 3.05 mét, Mini ngắn hơn VF3 ngày nay, nhưng kỳ diệu ở chỗ: 80% chiều dài xe là không gian hành khách. Issigonis đặt động cơ ngang, đẩy bốn bánh ra bốn góc như bàn cờ. Hệ thống treo cao su tự nhiên vừa tiết kiệm vừa mang lại cảm giác lái “dính đường” kỳ lạ.
Năm 1964, khi John Cooper – người chế tạo xe đua Formula – nhìn thấy tiềm năng trong khung gầm nhỏ bé ấy, ông bỏ động cơ 997cc, sau này là 1.275cc, tăng phanh đĩa, thêm kẻ sọc đua trên mui xe. Mini Cooper sinh ra không để đi chợ. Nó sinh ra để đi chơi.
Và nó đã chơi tới bến.
Monte Carlo Rally 1964, 1965, 1967 – ba lần vô địch trước mặt những Porsche, Ford Mustang to lớn gấp đôi. Các tay đua kể lại cảm giác lái Mini nhanh nhẹn đến mức phi lý, bám đường như có nam châm vĩnh cửu ẩn dưới gầm.
London những năm 60, The Beatles lái Mini đến buổi ghi hình; Mary Quant – nhà thiết kế váy mini – cũng lái Mini; Công nương Margaret, Peter Sellers, Steve McQueen – tất cả đều có Mini trong garage bên cạnh những Rolls-Royce và Aston Martin. Vì Mini không định nghĩa bạn giàu hay nghèo. Nó nói về việc bạn có phong cách hay không.
BMW mua lại Mini năm 2000 và làm điều mà nhiều người cho là không thể: giữ nguyên tinh thần + bổ sung công nghệ. Mini Cooper thế hệ mới dài 3.8 mét, không còn “siêu nhỏ” theo tiêu chuẩn kỹ thuật, nhưng vẫn “Mini” trong DNA. Động cơ turbo tăng áp, hệ thống treo thể thao, vô lăng điện tử… Hay nói cách khác, Mini được tinh giản theo thời gian, giữ đúng tinh thần tinh nghịch qua năm tháng.
Mời xem Xế Cưng review Mini Cooper S 3 cửa.
Khi ngồi vào, đóng cửa “cộp” một cái, nhìn đồng hồ tròn khổng lồ ở giữa táp-lô, bạn vẫn cảm thấy đang lái một chiếc xe từ năm 1959. Có người chê Mini Cooper hiện đại đã “phản bội” triết lý nhỏ gọn. Nhưng họ quên Mini Cooper chưa bao giờ đại diện cho kích thước. Nó đại diện cho chiếc xe có thể khiến bạn cười toe toét mỗi khi vặn chìa khóa, đạp chân ga, lướt qua khúc cua mời gọi. “Mini” là trạng thái tâm hồn, không phải con số trong catalog.
Chương hai: triết lý kei car của người Nhật
Người Nhật nhìn Isetta không với con mắt của kẻ sao chép, mà với tâm thức của nghệ nhân. Cuối thập niên 60, khi luật giao thông Nhật Bản quy định hạn ngạch đăng ký xe, họ tạo ra dòng kei car, tạo luôn một nền văn hóa xe hoàn toàn mới.
Quy chuẩn kei car như bài thơ haiku của cơ khí: dài không quá 3.4m, rộng không quá 1.48m, động cơ không vượt 660cc. Trong những giới hạn nghiêm ngặt, kỹ sư Nhật đã tạo nên kỳ tích. Honda N-Box thiết kế cabin cao vút, Suzuki Jimny khả năng off-road kinh ngạc, Daihatsu Copen mui trần thể thao – tất cả đều sinh ra từ cùng một khung cảnh hạn chế.
Hơn nửa thế kỷ lăn bánh, kei car là cách người Nhật thể hiện triết lý “ma” – không gian trống đầy ý nghĩa. Chiếc Suzuki Ignis đậu vừa khít trong hẻm Tokyo không phải vì nó nhỏ, mà vì được thiết kế để hòa vào nhịp sống đô thị như mảnh ghép cuối cùng của bức tranh.
Chương ba: Wuling Mini EV điện khí hóa
Năm 2020, giữa đại dịch và sự bùng nổ của xe điện Trung Quốc, một cái tên không ai ngờ tới đã lên ngôi: Wuling Mini EV. Thiết kế vuông vức như hộp giấy, không gian nội thất chật như toa tàu điện ngầm giờ cao điểm, nhưng nó bán 426,000 chiếc trong năm đầu tiên, đánh bại cả Tesla Model 3 tại Trung Quốc.
Wuling Mini là phương tiện đưa đón con đến trường, chở hàng đi chợ, lách qua những ngõ hẹp của thành phố đa tầng. Phạm vi hoạt động 120-170km không phải nhược điểm khi 90% người dùng đô thị chỉ di chuyển dưới 50km mỗi ngày.
Điều đáng ngạc nhiên là Wuling đã phải lòng những người trẻ tuổi. Họ độ lại xe với decal hoạt hình, thay đèn LED đầy màu sắc, biến chiếc hộp vuông thành “văn phòng di động”, một hiện tượng văn hóa, không chỉ là sản phẩm tiêu dùng.
Chương bốn: VinFast VF3 đúng chất chơi
Tháng 05/2024, VinFast VF3 ra mắt, ngay lập tức tạo sóng với giá 235 triệu (chưa pin) hay 300 triệu (có pin) là mức giá gia đình trẻ Việt Nam có thể trả thẳng một lần mà không cần góp quá lâu như các mẫu xe chủ tịch.
Nhìn VF3 lần đầu trên đường, chúng ta dễ bị cuốn bởi kiểu dáng trông như hộp quà xinh xắn đang chờ được khám phá. Chiều dài 3m190, chiều cao 1m680, VF3 sở hữu số đo đúng chuẩn kei car đô thị. Gương mặt nổi bật với cặp đèn (không LED) căng tròn như đôi mắt luôn mở khám phá thế giới, thanh trang trí kéo dài hết chiều ngang đầu xe như đường kẻ mày điêu khắc tinh nghịch. Logo chữ V đặt giữa như chiếc nơ điểm xuyết, tạo nên tổng thể VF3 đẹp từ xa đến gần. Nhìn là cưng!
GearUP đánh giá VinFast VF3, công suất 43 mã lực, đánh bật Wuling Mini.
VF3 vừa đủ để được coi là “xe thật” trong nhận thức người Việt, nhưng đủ nhỏ để lách qua nhiều con hẻm có chiều ngang giới hạn 3 mét. Nhưng điều làm VF3 thành công không phải kỹ thuật mà là thời điểm. Đúng thời, đúng giá, đúng chất chơi – ba chữ tóm gọn chiến lược của VinFast.
“Chất chơi” ở đây không chỉ màu sắc tươi sáng, nó còn là cảm giác tự hào khi cầm lái một chiếc xe “made by Vietnam”, được miễn phí đỗ xe, sạc điện tại nhiều trung tâm thương mại, là cộng đồng hơn 50,000 chủ xe sẵn sàng share kinh nghiệm độ tới nóc trên group Facebook.
Có một điều thú vị: dù người lái 20 hay 50 tuổi, ngồi sau vô lăng VF3 ai cũng (thấy mình & được khen) trẻ ra vài tuổi. Một chị trưởng phòng ngân hàng chia sẻ: Đồng nghiệp nói từ ngày lái VF3, tôi cười nhiều hơn hẳn. Có lẽ vì mỗi lần nhìn xuống bãi đậu xe, thấy em nó nhúc nhích giữa một rừng xe, trông như viên kẹo màu giữa những thanh chocolate đen trắng, tự nhiên thấy vui, cười như điên!
Tạm kết: Microlino chiếc xe siêu nhỏ chuẩn Âu
Năm 2016, hai anh em nhà Ouboter – những người đã tạo ra xe trượt đẩy Micro Scooter nổi tiếng thế giới – quyết định làm một điều điên rồ: hồi sinh Isetta bằng công nghệ điện.
Dài 2 mét rưỡi, nhẹ như chiếc lá với trọng lượng 496 kg, Microlino vẫn chứa được hai người ngồi thoải mái, 230 lít hành lý, đủ cho một chuyến cuối tuần đến hồ Geneva. Cửa mở phía trước như Isetta nguyên bản, nhưng giờ đây được trang bị khóa điện tử, đèn LED, màn hình cảm ứng. Tốc độ tối đa 90km/h, phạm vi hoạt động 228km, sạc đầy trong 4 giờ ổ cắm thường.
Điều đặc biệt là triết lý sản xuất. Micro Mobility không có nhà máy riêng, họ hợp tác với Cecomp Italy để sản xuất và lắp ráp. Chính xác Thuỵ Sĩ gặp tay nghề Đức, chế tác trên đất Ý – một bản giao hưởng châu Âu thu nhỏ.
Và đây mới là điểm thú vị: kinh nghiệm 20 năm làm xe trượt đẩy cho trẻ em đã dạy họ bài học vàng: thiết kế xe phải an toàn tuyệt đối, và trực quan đến mức không cần hướng dẫn. Những nguyên tắc ấy được áp dụng nguyên vẹn vào Microlino. Khung xe liền khối siêu cứng vững, hệ thống treo được tinh chỉnh chạy mượt mà trên sỏi đá, giao diện điều khiển đơn giản như chơi game.
Lời bạt: thị trường có đủ lớn cho xe siêu nhỏ?
Từ Isetta năm 1953 đến Microlino năm 2023, câu chuyện 70 năm chuyển tải một chân lý: tương lai của đô thị không nằm ở những chiếc SUV càng ngày càng to, mà ở sự khôn ngoan của việc thu nhỏ.
Kei car Nhật dạy chúng ta giới hạn có thể là nguồn cảm hứng. VF3 cho thấy một thị trường đang phát triển có thể bỏ qua giai đoạn xe xăng để nhảy thẳng vào kỷ nguyên điện. Microlino nhắc nhở rằng di sản không phải để bảo tồn, mà để tái sinh.
Khi đô thị châu Á ngột ngạt với kẹt xe và ô nhiễm, châu Âu đóng cửa trung tâm thành phố với xe động cơ đốt trong, thế hệ trẻ toàn cầu tìm kiếm lối sống bền vững – dòng xe siêu nhỏ không còn là lựa chọn thứ yếu. Nó là câu trả lời.
Và trong câu trả lời ấy, có tiếng vọng của chiếc xe siêu nhỏ Isetta đầu tiên trên thế giới lăn qua phố Milano năm xưa.
